Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego jest największą biblioteką w województwie łódzkim. Jej zbiory liczą obecnie około 3,500.000 woluminów. Profil zbiorów odpowiada dziedzinom nauki reprezentowanym na Uniwersytecie Łódzkim, jest również ukierunkowany na gromadzenie łódzkich regionaliów. 

Biblioteka gromadzi zarówno zbiory drukowane, obejmujące książki i czasopisma, zbiory kartograficzne, ikonograficzne, rękopiśmienne, starodruki, dokumenty życia społecznego, cymelia oraz muzykalia, jak i zbiory elektroniczne. Istotną rolę w promocji dorobku naukowego pracowników UŁ oraz integrowaniu uczelni z innymi źródłami informacji naukowej pełnią zasoby zgromadzone w Repozytorium UŁ oraz w Bibliotece Cyfrowej UŁ. 

Biblioteka UŁ powstała w 1945 r. Od 1960 r. posiada własny budynek, mieszczący się przy ul. J. Matejki 32/38. W 2006 r. oddano do użytku nowy gmach Biblioteki, umożliwiający użytkownikom pracę i naukę w strefie Wolnego Dostępu. Nowe przestrzenie obejmują nie tylko cztery piętra księgozbioru otwartego, ale również pracownię konserwatorską, pracownię reprograficzną, komorę fumigacyjną, pokoje pracy indywidualnej i grupowej dla czytelników Biblioteki, pokój do nauki dla rodzica z dzieckiem, pracownię dla osób z niepełnosprawnością, łódzki oddział American Corner oraz strefę coworkingową, utworzoną we współpracy z firmą Rossmann Polska. W skład Biblioteki Głównej UŁ wchodzi sieć 55 bibliotek zakładowych. 

Użytkownicy Biblioteki mają dostęp do Multiwyszukiwarki naukowej (obejmującej zasoby elektroniczne dostępne w Uniwersytecie Łódzkim - bazy danych, serwisy czasopism i książek elektronicznych, a także Katalog Komputerowy, Repozytorium UŁ oraz Bibliotekę Cyfrową UŁ), książkomatu, szkoleń on-line przygotowanych przez pracowników Biblioteki oraz fachowej pomocy z zakresu informacji naukowej, bibliografii i bibliometrii. Wymienione usługi skierowane są do społeczności UŁ oraz odbiorców spoza niej. 

Biblioteka prowadzi działalność zewnętrzną w zakresie organizacji i współorganizacji konferencji, seminariów, festiwali, projektów oraz wystaw; współpracuje z bibliotekami w ramach wypożyczalni międzybibliotecznej oraz z wieloma bibliotekami i instytucjami w zakresie wymiany publikacji. 

Budynek Biblioteki z 1960 r., określany mianem perełki modernizmu, zaprojektowany został przez Edmunda Orlika. Znajdują się w nim zdobienia wykonane przez łódzkich artystów - uczniów Władysława Strzemińskiego: ceramiczna płaskorzeźba w holu głównym na parterze – Antoni Starczewski; malowidło ścienne na I piętrze – Stanisław Fijałkowski; malowidło ścienne w Czytelni Głównej (dawna Czytelnia Czasopism) – Lech Kunka; rzeźba w holu na II piętrze – Mieczysław Szadkowski. Gmach Biblioteki od początku budził zainteresowanie filmowców oraz fotografów. Powstawały tu filmy pełnometrażowe, m.in. “Rysopis”, “Walkower” - reż. J. Skolimowski, “Porno” - reż. M. Koterski), seriale: “Kapitan Sowa na tropie” - reż. S. Bareja, a także produkcje współczesne: “Komisarz Aleks”, “Paradoks”, “Ultraviolet”) oraz liczne etiudy studenckie i sesje zdjęciowe. 

Na nową jakość Biblioteki UŁ składają się: współistnienie księgozbioru tradycyjnego oraz elektronicznego, komputeryzacja usług, przestrzenie przeznaczone do pracy i nauki, a także działalność naukowa, edukacyjna i kulturalna. 

Historia BUŁ

Fot. Marcin Wojdak

POCZĄTKI BUŁ

•    Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego (BUŁ) powołana została do życia 11 lutego 1945 r. Pierwszy lokal przydzielony dla Biblioteki znajdował się przy al. Kościuszki 10, kolejne to przy ul. Narutowicza 59a i Kościuszki 21.
•    Księgozbiór BUŁ tworzyły zbiory porzucone z Łodzi i okolic, księgozbiory z lokali publicznych i mieszkań prywatnych oraz zbiory poniemieckie i podworskie z zachodnich regionów kraju, a także dary. Źródłem wpływów były także kupno, egzemplarz obowiązkowy i wymiana.
•    W 1946 r. otwarta została dla czytelników Czytelnia Główna, Czytelnia Czasopism oraz Wypożyczalnia Międzybiblioteczna, a w 1947 r. Wypożyczalnia Miejscowa.  W 1949 r. otwarto Dział Informacji Biblioteczno-Bibliograficznej. W 1951 r. powstał Oddział Biblioteka Zakładowych. Od 1954 r. organizowano szkolenia biblioteczne dla studentów. Od początku lat 50. zaczęto organizować działalność naukową. W 1959 r. utworzono Oddział Prac Naukowych, Organizacyjno-Naukowych i Dydaktycznych (przekształcony w 1964 r. w Oddział Informacji Naukowej), gdzie zaczęto realizować dwie prace zespołowe: Słownik pracowników książki polskiej (od 1954) pod red. Ireny Treichel oraz Encyklopedię wiedzy o książce (od 1957) pod red. Heleny Więckowskiej oraz organizowano wystawy. ­

PROJEKT GMACHU PRZY UL. MATEJKI

•    Od grudnia 1950 r. łódzcy architekci Edmund Orlik i Eugeniusz Budlewski opracowywali projekt i dokumentację techniczną nowego gmachu, uwzględniając nowe rozwiązania budownictwa bibliotecznego.
•    W 1951 r. na mocy uchwały Rady Narodowej m. Łodzi o pomocy dla wyższych uczelni wyznaczono plac pod budowę gmachu BUŁ. 
•    W 1955 r. położono kamień węgielny pod budowę nowego gmachu BUŁ przy ul. Matejki 34/38 i rozpoczęto budowę. 
•    W 1958 r. przeniesiono zbiory biblioteczne z budynków przy ul. Narutowicza 59a, 
al. Kościuszki 10 i Kościuszki 21 do gmachu przy ul. Matejki 34/38. Budowę ukończono na początku 1960 r.

DZIEŁA SZTUKI W BUŁ

•    Wnętrza Biblioteki UŁ zdobią dzieła sztuki; ściany - abstrakcyjne malowidła i płaskorzeźba, a hol rzeźba. Autorami prac są łódzcy artyści plastycy, absolwenci i wykładowcy Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi:

  •  Antoni Starczewski – ceramiczna płaskorzeźba na parterze 
  •  Lech Kunka – polichromia w Czytelni Głównej
  •  Stanisław Fijałkowski - malowidło ścienne w holu na I piętrze 
  •  Mieczysław Szadkowski – gipsowa rzeźba w holu na II piętrze

DZIAŁALNOŚĆ W GMACHU BUŁ PRZY UL. MATEJKI

•    W maju 1960 r. rozpoczęto działalność w nowym gmachu. Biblioteka nie funkcjonowała w całym budynku. Część pomieszczeń zajęły zakłady, katedry i inne jednostki UŁ. Mieściły się tutaj m.in. sale wykładowe i pomieszczenia Katedry Etnografii, Zakładu Literatury Polskiej, Katedry Teorii Literatury i Filmu, Zakładu Historii Sztuki. 
•    W 1961 r. wyodrębniono Oddział Zbiorów Specjalnych.
•    Podstawowa działalność biblioteki tj. gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie zbiorów uległa zdecydowanej poprawie. W większym stopniu zaczęto również rozwijać działalność informacyjną, dydaktyczną i naukową. 
•    Biblioteka UŁ stała się szybko największą instytucją biblioteczną w Łodzi. Nowy lokal i właściwa organizacja pozwoliły na kontynuowanie i poszerzenie najważniejszych form pracy instytucji oraz umożliwiły podejmowanie kolejnych wyzwań. Szybko powiększał się księgozbiór biblioteczny. W 1980 r. był trzykrotnie większy niż w 1960 r. i przekraczał 1 mln. wol., odnotowano wzrost liczby czytelników, zwłaszcza w latach 70.

KOMPUTERYZACJA BUŁ

•    W latach 80. odbyło się spotkanie w Politechnice Wrocławskiej w sprawie komputeryzacji bibliotek naukowych, którego celem było nawiązanie kontaktów, które miały umożliwić przeniesienie systemu APIN (Automatyzacja i Przetwarzanie Informacji Naukowej) do UŁ. Był to pierwszy krok w kierunku komputeryzacji Uczelni, a w przyszłości BUŁ.
•    W 1992 r. wprowadzono program MAK.
•    W 1993 r. w Oddziale Informacji Naukowej zainstalowano sieć komputerową NOVELL Net Ware V.11 dla 5 stanowisk oraz pocztę elektroniczną. W Czytelni Oddziału zaczęto udostępniać bazy komputerowe.
•    W 1997 r. w Bibliotece zainstalowano zintegrowany komputerowy system biblioteczny i opracowano stronę internetową. BUŁ pozyskała sprzęt komputerowy z Fundacji A.W. Mellona

CZYTELNIA GŁÓWNA IM. H. WIĘCKOWSKIEJ

•    W 1988 r. odbyło się uroczyste nadanie Czytelni Głównej (obecnie Czytelnia Historyczna) imienia profesor Heleny Więckowskiej. Przygotowano również wystawę dokumentującą jej życie i dorobek naukowy.
•    Zainstalowano nowe komputery, m.in. w Sekcji Muzykaliów, w Samodzielnej Sekcji Czasopism Bieżących i w Sekcji Wydawnictw Zagranicznych. 

PLANY ROZBUDOWY BUŁ

•    W latach 80. w UŁ narastał problem braku miejsca na nowe druki zwarte i czasopisma. Dr Jerzy Andrzejewski (wicedyrektor BUŁ w latach 1984-2008) opracował wytyczne programowe do założeń technicznych i ekonomicznych nowego projektu BUŁ. 
Z powodu trudności finansowych projekt ten nie został wtedy zrealizowany.

PROJEKT ROZBUDOWY BUŁ

•    Władze UŁ ogłosiły przetarg nieograniczony na projekt rozbudowy BUŁ. W 2001 r. konkurs wygrało Biuro Architektoniczne API PROJEKT prowadzone przez architektów Iwonę i Jerzego Pietkiewiczów.
•    W sierpniu 2003 r. rozpoczęto wykop pod nowy gmach. Dyrekcja BUŁ uzyskała zgodę Rektora UŁ i dziekana Wydziału Zarządzania na przeniesienie części książek do pomieszczeń magazynowych biblioteki tego Wydziału.
•    13.10.2003 r. wmurowano kamień węgielny pod nowy budynek BUŁ.

OTWARCIE NOWEGO GMACHU BUŁ W 2006 R. I NOWE POLA AKTYWNOŚCI

•    Otwarcie nowej części Biblioteki UŁ dla czytelników.
•    Rozpoczęcie działalności Czytelni Cymeliów.
•    Powstanie Pracowni Konserwacji Książki.
•    Rozpoczęcie działalności pracowni Digital Center.
•    Powstanie Wolnego Dostępu - czytelnikom umożliwiono wolny dostęp do księgozbioru ułożonego według Klasyfikacji Biblioteki Kongresu, który rozmieszczony został na czterech piętrach BUŁ.

•    W 2011 r. w Czytelni Głównej utworzono Czytelnię Historyczną z wolnym dostępem do księgozbioru. Księgozbiór Czytelni Głównej przeniesiono do Czytelni Czasopism, która przyjęła nazwę Czytelni Głównej.

NOWE AGENDY

•    W 2007 r. Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego została odznaczona medalem BIBLIOTHECA MAGNA – PERENNISQUE, stanowionym został przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, który nadawany jest za wybitne dokonania lub całokształt działalności na rzecz rozwoju bibliotekarstwa polskiego i upowszechniania książki w społeczeństwie polskim oraz za zasługi dla SBP. 
•    Od 2008 r. zaczęła funkcjonować Biblioteka Cyfrowa UŁ, udostępniająca zbiory cyfrowe BUŁ zgodnie z obowiązującym prawem autorskim. 
•    W 2008 rozpoczęto digitalizację katalogu kartkowego, systematycznie konserwowano i odkażano zbiory wymagające renowacji.
•    W 2010 r. zostało uruchomione Repozytorium UŁ - archiwum własnych dokumentów elektronicznych, którego celem jest upowszechnianie dorobku naukowego pracowników oraz promowanie badań naukowych prowadzonych na UŁ.
•    Od 2010 r. BUŁ angażuje się w popularyzację idei Open Access, upowszechnia zagadnienia związane z otwartą nauką w UŁ. 
•    W 2011 r. otwarto CERANEUM – Centrum Badań nad Historią i Kulturą Basenu Morza Śródziemnego i Europy Południowo-Wschodniej im. prof. Waldemara Cerana.
•    W roku akademickim 2011/2012 po raz pierwszy zorganizowano akcję BUŁ-a do północy.
•    W 2014 r. powstała Sekcja Promocji.
•    W 2021 r. BUŁ i Rossmann Polska stworzyły dla czytelników nową przestrzeń - strefę coworkingową, w której można uczyć się, pracować i odpoczywać.
•    W 2022/2023 na dachu BUŁ założona została pasieka – obecnie składa się z 10 uli. 

Szczegółowe informacje dotyczące poszczególnych tematów przeczytacie w monografii Biblioteki UŁ: Od przeszłości do teraźniejszości. Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego 1945-2015. Red. Maria Wrocławska, Irena Kujawska, Irena Łabiszewska. Wydawnictwo UŁ. Łódź 2015.